Słowackie klimaty - okiem Polaka

Przejdź do treści

Menu główne:

Pod względem zajmowanej powierzchni Słowacja nie nalezy do państw dużych. Jest tylko nieco większa od Danii czy Szwajcarii. W linii prostej ma maksymalnie 492 km długości, a szerokość waha się pomiędzy 80 a 200 km. Najdłuższe granice ma z Polską i Węgrami. Z elementów środowiska przyrodniczego brakuje jej tylko morza. Nagromadzonymi na jej obszarze walorami przyrodniczymi mogłaby obdzielić kilka większych państw. Na obszarze Słowacji znajdziemy zarówno wysokie góry jak i niziny z wygasłymi wulkanami. Wiele osób uważa, że Tatry widziane ze Słowacji są piękniejsze niż widziane z Polski. Może być w tym trochę prawdy, ponieważ Słowacy zawsze patrzą na Tatry, które są oświetlone słońcem, mając to słońce za plecami. Państwo słowackie uzyskało całkowitą niezależność 01.01.1993 r. po podziale Czechosłowacji i oddzieleniu się od Czech.
Słowacja to kraj bardzo silnych regionalizmów, co jest bardzo łatwe do zaobserwowania. Poszczególne regiony mają swoje dialekty, z trudem wypierane przez oficjalną slovenczinę, a ich mieszkańcy silne poczucie odrębności. Świadczące o tym zwroty: "u nas na Spiszu" czy "my Zempliczanie" są bardzo popularne. Warto zwrócić uwagę na to, że poszczególne regiony mają swoje własne gatunki piwa. Granice poszczególnych regionów nie pokrywają się z aktualnym podziałem administracyjnym kraju. Najczęściej oparte są na granicach jednostek terytorialnych dawnego Królestwa Węgierskiego, zwanych po słowacku "żupami".
Zamki i ruiny.
Słowacja jest krajem bogatym w warowne i reprezentacyjne obiekty mieszkalne. Doliczono się ponad 100, wzniesionych w różnych okresach historycznych zamków i pałaców oraz co najmniej drugie tyle kaszteli. Już w XI i XII w. na terenie Słowacji zaczęto budować murowane obiekty obronne (Zamek Spisski, Zamek Nitrzański), a ich liczba znacznie wzrosła po najeździe Tatarów w latach 1241-1242. Warownie budowano wzdłuż granic na ważnych traktach, skrzyżowaniach szlaków handlowych lub przy brodach rzecznych. Na przełomie XIV i XV w. wiele zamków przebudowano. Architekturą romańską wzbogacono o gotyckie elementy budowlane i detale architektoniczne. Istotne zmiany w architekturze wniosła sztuka renesansu, łącząca elementy obronne z wygodą reprezentacyjnych obiektów mieszkalnych. W XVII i XVIII w. większość zamków zaczęła pustoszeć, a wiele z nich na rozkaz króla spalono i pozostały z nich tylko ruiny. Władca uważał je bowiem za centra powstań anty-habsburskich.

Pałace i kasztele.
W XVI i XVII w. niektóre zamki przebudowano na bardziej wygodne i reprezentacyjne obiekty, w których ich właściciele zamieszkiwali aż do XX w. Budowle o większych gabarytach stały się pałacami. Kasztele, które zastąpiły średniowieczne zamki stawiano na miejscu małych gotyckich grodów. Na Słowacji zachowały się kasztele budowane w różnych stylach architektonicznych. Przy kasztelach bardzo często zakładano ogrody, które w okresie baroku przyjmowały formy przepięknych zakątków czy parków. W XIX w. rozpowszechnił się typ prostej siedziby wiejskiej, w postaci stojącego zazwyczaj pośrodku wsi, dworu. Dwory szlacheckie znajdują się w prawie każdej słowackiej miejscowości.

Kościoły.
Świątynie, jako obiekty służące kultowi religijnemu zaczęto budować stosunkowo późno. Pierwsze kościoły na terenie Słowacji zaczęto wznosić dopiero w IX w., za czasów Państwa Wielkomorawskiego. Pierwotnie były to świątynie romańskie, często przebudowywane później w duchu innych stylów. Podobnie jak w architekturze, style i epoki odbijały się również w wystroju wnętrz kościołów. Surowa i skromna dekoracja romańska była z czasem zastępowana detalami gotyckimi, które później , w okresie renesansu były wzbogacane o malowidła i sgraffito. Barok natomiast przyniósł wspaniale wnętrza z malowidłami ściennymi, obrazami w ołtarzach, rzeźbami i przedmiotami rzemiosła artystycznego. Pozostałe style w gruncie rzeczy tylko uzupełniły wystrój wnętrz kościołów słowackich, z których wiele wyróżnia się bogatą i urozmaiconą dekoracją, podziwianą przez turystów.

Kościoły drewniane.
Specyficznym przykładem budownictwa sakralnego są kościoły drewniane. Najstarsze z nich mają korzenie jeszcze w okresie gotyku. Dość często można spotkać drewniane kościoły "artykularne" czy "artykułowe". Są to kościoły ewangelickie, które były budowane pod koniec XVII w. na podstawie paragrafu (artykułu) rozporządzenia cesarza Leopolda I. Idee reformacji dotarły również na Węgry i cesarz wyraził zgodę na wznoszenie w niektórych żupach dwóch kościołów ewangelickich. Kościoły "artykułowe", budowane na planie krzyża, mogły być lokalizowane wyłącznie na obrzeżach miejscowości , poza ich granicami, nie mogły posiadać wieży z dzwonem, a wejście do nich musiało się znajdować po stronie przeciwnej do wsi. Innym rodzajem drewnianych kościołów, pochodzących w większości z XVIII w. są greckokatolickie cerkwie, później niektóre z nich zostały zamienione na cerkwie prawosławne. Odrębność obrządku wschodnio-chrześcijańskiego zdecydowała o wystroju wnętrza i wyposażeniu tych świątyń. Dominują w nich unikatowe ikony karpackie, które zazwyczaj są umieszczone w barokowych i rokokowych ikonostasach.
Historia w pigułce.
Przez większą część ubiegłego tysiąclecia Słowacja stanowiła część Węgier, dopiero w XIX w. narodził się Słowacki Ruch Odrodzenia Narodowego. W 1918 r. powstała Czechosłowacja. W nowym państwie dominującą rolę odgrywali Czesi, spychając Słowaków na margines życia politycznego i kulturalnego. Rozczarowani Słowacy z zadowoleniem przyjęli ustalenia Układu Monachijskiego w 1938 r., dzięki którym w 1939 r. zdobyli niepodległość pod wodzą Józefa Tiso. Dla wielu ten krótki okres wolności, trwający do 1944 r. był autentycznym wyrazem słowackiej państwowości, nawet jeśli jego ceną był alians z Hitlerem i pośredni udział w zbrodniach nazizmu.
Po II wojnie światowej system stalinowski wymusił na Słowakach powstanie Czechosłowacji. Co prawda w programie koszyckim z 1945 r. mieli zagwarantowaną pewną autonomię, to jednak zapewnienia te nie zostały spełnione. Aż do czasu "aksamitnej rewolucji" w 1989 r. życie polityczne toczyło się głównie w Pradze. Ukryte przez długi czas konflikty dały znać o sobie w lecie 1990 r. Pierwszego stycznia 1993 r., po wielu wiekach dominacji węgierskiej i po latach odgrywania drugoplanowej roli w federacyjnej republice Czechosłowacji, Słowacja stała się niepodległym państwem.
Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego