Informacje ogólne o Jaskini Domica. - Słowackie klimaty - okiem Polaka

Położenie

Położenie administracyjne: Kecovo
Powiat: Roznava
Województwo: Kosice

Jaskinia znajduje się na południowo-zachodnim krańcu Silickiej Planiny w Słowackim Krasie, 10 km na południowy wschód od miejscowości Plesivec, w pobliżu granicy państwowej z Węgierską Republiką. Leży na terenie Narodowego Rezerwatu Przyrody “Domickie Skarpy”, na terenie Parku Narodowego “Kras Słowacki” - Rezerwatu Biosfery UNESCO. Wejście do Jaskini Domica jest zlokalizowane u południowego podnóża góry o tej samej nazwie na wysokości 339 m n.p.m.

Warunki przyrodnicze

Jaskinia powstała w środkowotriasowych, jasnoszarych wapieniach typu Wetterstein. Korytarze i sale jaskini rozwinięte są głównie wzdłuż szczelin tektonicznych. Powstały na skutek korozyjnej i erozyjnej działalności cieków podziemnych Styxu i Domickiego Potoku. Jaskinia rozwinięta jest na trzech poziomach genetycznych. Korytarze należące do nich są w znacznej części wypełnione osadami klastycznymi: żwirem i gliną.
Długość jaskini wynosi 5358 m. Domica jest częścią większego systemu, którego część położona na Węgrzech nosi nazwę Baradla. Całkowita długość systemu wynosi 25 km, z czego 25% znajduje się na terenie Republiki Słowackiej. W jaskini dominują horyzontalne korytarze o owalnym przekroju z dobrze rozwiniętymi korytami stropowymi. Niektóre części jaskini mają dość znaczne rozmiary.
W bogatej szacie naciekowej zwracają uwagę formy tzw. tarcz i bębnów naciekowych, kaskadowo rozmieszczone misy naciekowe (Plitvicke Jazierka), stalaktyty w kształcie cebuli i stalagmity w kształcie pagod. Temperatura powietrza w jaskini wynosi od 10,2 do 11,4 OC, wilgotność względna od 95 do 98 %.
W korytarzu Sucha Chodba były znalezione kości niedźwiedzia jaskiniowego (Ursus spelaeus). W Domicy stwierdzono występowanie 16 gatunków nietoperzy. Dominuje podkowiec południowy (Rhinolophus euryale), który zazwyczaj występuje w koloniach, unikalnych w skali Słowacji, liczących od 1000 do 2000 osobników. W sali Dom Indyckich Pagod znajdują się grube warstwy nietoperzowego guana. W pobliżu nagromadzeń guana powstały na powierzchni nacieków specyficzne korozyjne zagłębienia. Ich geneza jest związana z oddziaływaniem agresywnych związków chemicznych zawartych w guanie na związki kalcytowe nacieki. Z procesami tymi związana jest krystalizacja rzadkich minerałów: brushytu, apatytu, viseitu. W jaskini stwierdzono istnienie 44 gatunków skoczogonków, m. in. endemicznego Arhopaletis slovacius. Z drobnych bezkręgowców stwierdzano okresowy pobyt tutaj Niphargus tatrensis oraz pająka Porrhomma profundum.

Archeologia

W Domicy znalezione zostały liczne ślady pobytu człowieka neolitycznej kultury bukowogórskiej (ok. 4000 lat p.n.e.). W wielu miejscach były znalezione pozostałości obiektów mieszkalnych i ognisk. Znaleziono też ponad 200 naczyń ceramicznych i ich fragmentów. Dobrze zachowane były również  tarasowato rozmieszczone wykopy na brzegu podziemnej rzeki Styx. W delikatnej jaskiniowej glinie widoczne były ślady kamiennych siekier. Świadczy to o tym, że w jaskini pozyskiwano surowiec a zapewne także wyrabiano ceramikę. Znalezione zostały także różnorodne wyroby z kości, jak np.: najstarszy grzebień znaleziony w Europie, szydła, groty, pierścień, ozdobiona obrączka oraz wędka. Przedmioty te są przykładem doskonałej obróbki kości przez człowieka neolitycznego. Poza wyrobami ceramicznymi i kościanymi w Domicy zachowały się również naszyjniki z muszli i zębów zwierzęcych, a także narzędzia kamienne np.: gładkie siekiery, kliny, młot z wywierconym otworem, noże i skrobaki. Odciśnięty w glinie ślad po grubo tkanej materii (najstarszy znany na Słowacji), gliniane przęślice i kawałek stożkowatego ciężarka tkackiego świadczą o tym, że w Domicy wyrabiano tkaniny. Głębsze części jaskini były prawdopodobnie miejscem kultu. W tych częściach zachowały się na ścianach malowidła węglem.
Domica byłe też przez krótki czas miejscem schronienia dla mieszkańców wschodniej Słowacji w czasie tzw. kultury ze wschodnią linearną ceramiką. Unikalne jest również znalezisko słabo obrobionego liściastego grotu oszczepu pochodzącego z paleolitu (kultura szelecka) sprzed około 35 tys. lat.

Historia i teraźniejszość

Wstępne części jaskini Domica zwane Stara Domica były znane od dawna. W 1927 roku jeden z grotołazów przedostał się 15 metrowej głębokości studnią do obszernych sal podziemnych. Następnie, w 1929 roku, połączono jaskinię z położoną w pobliżu Jaskinią Certova Diera. Ostatecznie Domicę połączono z systemem Baradlo w roku 1933 po wypompowaniu wypełnionych wodą syfonów.
W 1930 roku przekopano obecne wejście. Następnie, w 1932 r. wykorzystując je udostępniono jaskinię dla ruchu turystycznego, po uprzednim zainstalowaniu oświetlenia elektrycznego. Podziemna rzeka Styx została przystosowana do przewożenia turystów łódkami. Od 1938 r. do końca wojny Domica należała do Węgier. W okresie powojennym udostępniono jaskinię do zwiedzania dopiero w 1946 r.
Katastrofalna powódź zalała jaskinię w czerwcu 1954 roku. Woda spowodowała wówczas ogromne zniszczenia w jaskini. Kolejne większe wylewy wód miały miejsce w latach: 1955, 1962, 1977, 1981. Aby uchronić jaskinię przed kolejnymi katastrofalnymi powodziami, w 1968 r. na powierzchni wybudowano dwa poldery, a w 1984 r. przy ponorze Domickiego Potoku została wydrążona sztolnia odwadniająca, która zapobiega tworzeniu się jeziora przed wejściem do jaskini.
Modyfikowana była również trasa turystyczna w jaskini. W roku 1958 wybudowano tamę w korytarzu, która miała ułatwić przeprawę łódkami w jaskini. W tym samym roku wybito kolejne wyjście z jaskini. Obecnie trasa turystyczna ma długość 1315 m, z czego 140 m przebywa się łódkami.