Słowackie klimaty - okiem Polaka

Słowacja jest krajem bogatym w warowne i reprezentacyjne obiekty mieszkalne. Doliczono się ponad 100, wzniesionych w różnych okresach historycznych zamków i pałaców oraz co najmniej drugie tyle kaszteli. Już w XI i XII w. na terenie Słowacji zaczęto budować murowane obiekty obronne (Zamek Spisski, Zamek Nitrzański), a ich liczba znacznie wzrosła po najeździe Tatarów w latach 1241-1242. Warownie budowano wzdłuż granic na ważnych traktach, skrzyżowaniach szlaków handlowych lub przy brodach rzecznych. Na przełomie XIV i XV w. wiele zamków przebudowano. Architekturą romańską wzbogacono o gotyckie elementy budowlane i detale architektoniczne. Istotne zmiany w architekturze wniosła sztuka renesansu, łącząca elementy obronne z wygodą reprezentacyjnych obiektów mieszkalnych. W XVII i XVIII w. większość zamków zaczęła pustoszeć, a wiele z nich na rozkaz króla spalono i pozostały z nich tylko ruiny. Władca uważał je bowiem za centra powstań anty-habsburskich.

W XVI i XVII w. niektóre zamki przebudowano na bardziej wygodne i reprezentacyjne obiekty, w których ich właściciele zamieszkiwali aż do XX w. Budowle o większych gabarytach stały się pałacami. Kasztele, które zastąpiły średniowieczne zamki stawiano na miejscu małych gotyckich grodów. Na Słowacji zachowały się kasztele budowane w różnych stylach architektonicznych. Przy kasztelach bardzo często zakładano ogrody, które w okresie baroku przyjmowały formy przepięknych zakątków czy parków. W XIX w. rozpowszechnił się typ prostej siedziby wiejskiej, w postaci stojącego zazwyczaj pośrodku wsi, dworu. Dwory szlacheckie znajdują się w prawie każdej słowackiej miejscowości.

Świątynie, jako obiekty służące kultowi religijnemu zaczęto budować stosunkowo późno. Pierwsze kościoły na terenie Słowacji zaczęto wznosić dopiero w IX w., za czasów Państwa Wielkomorawskiego. Pierwotnie były to świątynie romańskie, często przebudowywane później w duchu innych stylów. Podobnie jak w architekturze, style i epoki odbijały się również w wystroju wnętrz kościołów. Surowa i skromna dekoracja romańska była z czasem zastępowana detalami gotyckimi, które później , w okresie renesansu były wzbogacane o malowidła i sgraffito. Barok natomiast przyniósł wspaniale wnętrza z malowidłami ściennymi, obrazami w ołtarzach, rzeźbami i przedmiotami rzemiosła artystycznego. Pozostałe style w gruncie rzeczy tylko uzupełniły wystrój wnętrz kościołów słowackich, z których wiele wyróżnia się bogatą i urozmaiconą dekoracją, podziwianą przez turystów.

Specyficznym przykładem budownictwa sakralnego są kościoły drewniane. Najstarsze z nich mają korzenie jeszcze w okresie gotyku. Dość często można spotkać drewniane kościoły "artykularne" czy "artykułowe". Są to kościoły ewangelickie, które były budowane pod koniec XVII w. na podstawie paragrafu (artykułu) rozporządzenia cesarza Leopolda I. Idee reformacji dotarły również na Węgry i cesarz wyraził zgodę na wznoszenie w niektórych żupach dwóch kościołów ewangelickich. Kościoły "artykułowe", budowane na planie krzyża, mogły być lokalizowane wyłącznie na obrzeżach miejscowości , poza ich granicami, nie mogły posiadać wieży z dzwonem, a wejście do nich musiało się znajdować po stronie przeciwnej do wsi. Innym rodzajem drewnianych kościołów, pochodzących w większości z XVIII w. są greckokatolickie cerkwie, później niektóre z nich zostały zamienione na cerkwie prawosławne. Odrębność obrządku wschodnio-chrześcijańskiego zdecydowała o wystroju wnętrza i wyposażeniu tych świątyń. Dominują w nich unikatowe ikony karpackie, które zazwyczaj są umieszczone w barokowych i rokokowych ikonostasach.

Przez większą część ubiegłego tysiąclecia Słowacja stanowiła część Węgier, dopiero w XIX w. narodził się Słowacki Ruch Odrodzenia Narodowego. W 1918 r. powstała Czechosłowacja. W nowym państwie dominującą rolę odgrywali Czesi, spychając Słowaków na margines życia politycznego i kulturalnego. Rozczarowani Słowacy z zadowoleniem przyjęli ustalenia Układu Monachijskiego w 1938 r., dzięki którym w 1939 r. zdobyli niepodległość pod wodzą Józefa Tiso. Dla wielu ten krótki okres wolności, trwający do 1944 r. był autentycznym wyrazem słowackiej państwowości, nawet jeśli jego ceną był alians z Hitlerem i pośredni udział w zbrodniach nazizmu.